Neuropsychological assessment in schizophrenic patients treated with haloperidol or clozapine

Objective: The purpose of this study was to examine whether there are differences between two schizophrenic patient groups treated with haloperidol or clozapine, on measures of cognitive functions. The hypothesis of the study was that the patients treated with clozapine would demonstrate higher performance on neurocognitive functions than those treated with haloperidol.

Method: Fiftytwo patients who met DSM-IV criteria for schizophrenia were included in this study. Thirthyseven patients have been treated with haloperidol and 15 patients with clozapine for at least a two-week period. Demographic variables were obtained by interviewing the patients and their relatives. These variables included age, gender, educational status, duration of illness, number of admissions, and type and duration of past and present treatment. A comprehensive neurocognitive test battery was designed to evaluate a broad range of cognitive domains and was administered to all subjects. The battery included 11 tests. These assessments were focused on measures of attention, learning and memory, executive functions, language, and visuospatial perception. Obtained variables of two treatment groups were compared by using Mann-Whitney U test and Chi- square test.

Results: In terms of neuropsychological functioning, there were significant differences between two treatment groups. The patients under clozapine treatment performed significantly better than those under haloperidol treatment on measures of learning and memory, executive functions, and visuospatial perception. In clozapine group when compared to haloperidol group, while immediate learning, total learning, and highest learning scores of Auditory Verbal Learning Test were significantly higher and average number of trials for exact learning was significantly lower(p=0,03& p=0,05). The number of correct responses on Raven Progressive Matrices Test and on Benton Judgment of Line Orientation Test were also significantly higher(p=0,01 & p=0,02) in clozapine group. These detected differences were found to be powerful enough.

Conclusion: In the present study, patients under clozapine treatment demonstrated higher neuropsychological performance than those under haloperidol treatment. The performance was significantly higher on measures of learning and memory and executive and visuospatial functions. Particularly, the difference detected on Benton Judgment of Line Orientation Test was a new and rarely replicated finding. Due to some limitations of the study, our results are suggestive rather than conclusive. In spite of the limitations this study might suggest that in schizophrenic patients, the performance of clozapine treated patients in some domains of neurocognitive functions would be better than those of haloperidol treated patients. Future studies might focus on measures of visuospatial perception.

Haloperidol veya klozapin ile tedavi edilmekte olan Şizofrenik hastalarda nöropsikolojik değerlendirme

Amaç: Bu çalışmanın amacı, şizofreni tanısıyla tedavi edilen hastalarda haloperidol ve klozapin’in bilişsel işlevler üzerindeki etkilerini incelemek ve bu iki ilacın bilişsel işlevler üzerinde farklı etkileri olup olmadığını araştırmaktır. Çalışmanın hipotezi, belli bir süreden bu yana antipsikotik ilaç kullanan hastalarda, klozapin’in bilişsel işlevler üzerindeki düzeltici etkisinin haloperidol’e göre daha yüksek olacağı şeklindedir.

Yöntem: Bu çalışmaya DSM-IV ölçütlerine göre şizofreni tanısı konulan toplam 52 olgu alınmıştır. Olguların 37’si haloperidol, 15’i klozapin ile en az 2 haftalık bir süre boyunca tedavi edilmekte olan hastalardır. Çalışmaya alınan tüm olgularda demografik değişkenler hastalar ve yakınlarıyla yapılan görüşmeler sonucunda elde edilmiştir. Tüm olgulara daha sonra bir nöropsikolojik test bataryası uygulanmıştır. Demografik veriler yaş, eğitim süresi, hastalık süresi, hastaneye yatış sayısı, geçmişte ve halen uygulanmakta olan tedavi tipi, halen uygulanmakta olan tedavinin süresi gibi değişkenleri içermektedir. Nöropsikolojik test bataryası geniş ölçekli bir dizi bilişsel işlevi değerlendirmek üzere tasarlanmıştır. Bu değerlendirmeler, dikkat, öğrenme ve bellek, yürütücü işlevler, lisan ve görsel-konumsal algı gibi işlevlere odaklanmıştır. Batarya bu işlevleri değerlendiren 11 testten oluşmaktadır. Elde edilen veriler, klozapin ve haloperidol kullanmakta olan iki hasta grubunda Mann Whitney U ve ki-kare istatistik yöntemleriyle karşılaştırılmıştır.

Bulgular: Çalışmaya alınan iki grup arasında yapılan karşılaştırmalar sonucunda, öğrenme ve bellek, yürütücü işlevler ve görselkonumsal algı işlevleri açısından anlamlı farklılıklar saptanmıştır. Klozapin ile tedavi edilen hasta grubunda, öğrenme ve bellek, yürütücü işlevler ve görsel- konumsal algı işlevlerini değerlendiren alt testlerdeki performans, haloperidol ile tedavi edilen gruba göre anlamlı olarak yüksek bulunmuştur. Klozapin grubunda, sözel bellek süreçleri testinde anlık bellek, toplam öğrenme puanı ve en yüksek öğrenme skoru daha yüksek, tam öğrenmenin sağlandığı deneme sayısı daha düşük bulunmuştur (p=0,03 ve p=0,05). Bu grupta ayrıca Raven progresif matrisler testi ve Benton çizgi yönü belirleme testindeki toplam doğru yanıt sayısı daha yüksek bulunmuştur (p=0,01 ve p=0,02).

Sonuçlar: Çalışmamızın sonucunda, klozapin ile tedavi edilmekte olan şizofreni hastalarında bilişsel işlev performansının haloperidol ile tedavi edilen hastalara göre daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Klozapin grubunda öğrenme ve bellek, yürütücü işlevler ve görsel-konumsal algı işlevlerindeki performansın haloperidol grubuna göre belirgin biçimde daha yüksek olduğu saptanmıştır. Benton Çizgi Yönü Belirleme Testi kullanılarak saptanan görsel-konumsal algı işlev farklılığı, literatürde sıklıkla yer almayan ve yeni sayılabilecek bir bulgu olarak dikkati çekmektedir. Bazı kısıtlılıklar sebebiyle, çalışmamızın sonuçları genellemelere varmak için yeterlideğildir. Kısıtlılıklarına rağmen çalışmamız, klozapin’in şizofreni hastalarının bilişsel işlevleri üzerindeki etkilerinin haloperidol’e göre daha olumlu olabileceğini düşündürmekte, ayrıca klozapin tedavisinin görsel-konumsal algı işlevleri üzerindeki etkilerine ilişkin yeni çalışmalar yapılmasını önerebilecek bulgular içermektedir.